Milliyet.com.tr/ÖZEL Konut sahibi kiracı uyuşmazlıklarının arabulucu huzurunda çözüldüğüne dair örnekler kamuoyunun gündeminde yer alsa da işçi-işveren ortasındaki pek çok sorun da bu yolla tahlile kavuşabiliyor. Çalışan -işveren uyuşmazlıklarında, taraflar dava yoluna gitmeden evvel mutlak suretle arabulucuya başvuruyor.
İşçi-işveren ortasında yaşanmış üç arabuluculuk örneğini Türkiye Arabulucular ve Arabuluculuk Merkezleri (TURAMEP) Sözcüsü Dr. Umut Metin, milliyet.com.tr’ye anlattı. Metin konuşmasında şu sözleri kullandı:
‘ÇALIŞAN FİYATI MASRAF KALEMİ İÇERİSİNDE DEĞERLİ BİR YERE SAHİP’
“Şirketlerin ekonomik kahır yaşaması halinde çalışanlarını azaltmaya gitmesi kelam konusu olabiliyor. Bu tercih çalışanların da işsiz kalması sonucunu yaratıyor. Bir şirket mali olarak darboğaza girdiğinde patronlar çalışanlarına fiyatsız müsaade imkanı tanıma ihtimalini ya da çalışanların işten çıkarılmasını planlamaya başlıyor.
Şirketlerde temel sarfiyat kalemleri ortasında çalışanların fiyatları kıymetli bir yer kaplıyor. Masraflarında kısıtlama yapmak isteyen şirketler ise çalışanları ile iş bağını sonlandırmak durumunda kalabiliyor. Bu süreçte, taraflar birbirlerini anlamazlarsa şirket çok sayıda dava ile yüz yüze gelmeye başlıyor.
Örneğin 100 çalışanı olan bir şirket 40 çalışanını işten çıkarır ve arabulucu huzurunda anlaşamazsa en az 40 tane yeni davası olacak manasına geliyor. Bu halde adliyelerde iş yükü meydana geliyor. Çalışanlar, ekonomik olarak zorda olan şirketlerden emeklerinin karşılığı olan tazminatları alıp alamama konusunda gerilime girebiliyorlar. Patronlar dava sonrası olağanda ödemesi gereken tazminat fiyatını faizi ile avukat ücretiyle birlikte ödemek zorunda kalabiliyor.
‘BİRDEN FAZLA TAZMİNAT PATRONU ZORLAYABİLİYOR’
Tazminatların çalışanlara geç ödenmesi nakit akışı açısından şirketlerin lehine bir durum yaratıyor. Şirketler tazminat için bir çalışanına örneğin 100 bin TL ödemek yerine bunu daha geç bir tarihte ödeyebilirlerse nakit akışlarını daha istikrarlı bir hale getiriyorlar. Çalışanlarının haklarını derhal ödemek istese dahi, şirketler günümüz ekonomik nedenleri ile ödemeleri çabucak yapmakta zorlanmakla, mali durum bir yahut birden fazla çalışana tazminat ödemesini zorlaştırıyor.
‘İŞVERENLER TAKSİTLİ ÖDEMEYİ TERCİH EDİYOR’
Bugünlerde yapılan arabuluculuk mutabakatlarında patronların tekliflerinden biri özlük haklarının taksitle çalışanlara ödenmesi oluyor.
Örneğin patron arabuluculuk toplantısında 100 bin TL olan bir tazminatın 4 eşit taksitle ödenmesini isteyebilir. Çalışan bu teklifi 4 taksit olarak kabul edebilir, 2 taksite düşürebilir yahut taksit yapılmamasını isteyebilir. Bu noktada arabulucu huzurunda yapılacak müzakere ile taraflar farklı taksit sayıları, taksit sayıları üzerinden anlaşabilirler.
BİRİNCİ ÖRNEK: 100 BİN LİRASI PEŞİN, KALAN ÖDEME İÇİN TAKSİT YAPILDI
Gerçekte yaşanmış bir arabuluculuk örneğinden bahsetmek gerekirse 3 taksit üzerinden patron ve çalışan ortasında mutabakat sağladı. Örnekte taksitlerin bedelleri eşit olmadı. Tarafların üzerinde mutabık kaldığı, çalışanın toplam alacağı tazminat fiyatı 200 bin liraydı. Birinci olarak çalışana arabuluculuk mutabakat gününde 100 bin TL ödeme yapıldı, sonraki 1 ay ödeme yapılmadı, sonra arka arda gelen iki ayda 50 bin TL’den ödeme yapılarak tazminatın tamamı çalışana ödendi.
Böylelikle çalışanın alacağı tazminat bedeli arabuluculuk mutabakatı ile teminat altına alındı. Patron ise nakit akışı açısından birden fazla çalışanla tıpkı evrede iş bağlantısını sonlandırırken muahedeye kavuşmuş ve çalışanın isteğini da almış oldu.
İKİNCİ ÖRNEK: ÇALIŞAN TAZMİNATTA İNDİRİME GİTTİ, ÖDEME TEK SEFERDE YAPILDI
İkinci arabuluculuk örneğinde ise taraflar tazminat sayısı konusunda anlaştılar. 100 bin TL tazminat meblağı üzerinde hemfikirlerdi. Patron taksit teklifinde bulundu. Çalışan ise araç alacağını ve tazminatının hemen ödenmesini istedi. Patron mali işler departmanına sorduğunda şayet bir ölçü indirim yapılırsa bu ödemeyi planlayabileceğini söyledi. Personel toplam alacaklarından muhakkak bir oranda indirime razı oldu. Bu halde de vade yapılmasının yerine, vade olmaksızın tek seferde ödeme konusunda taraflarca anlaşıldı.
‘İŞTEN AYRILMA ARABULUCU HUZURUNDA YAPILABİLİYOR’
İşverenler açısından bir öbür sorun ise, çalışan işten kendisi ayrılsa bile muhtemel işe iade davalarıdır. Bu davalarda 8 maaşa kadar bir risk oluşabiliyor. Arabuluculuk muahedesinde yazılı hale getirilmek kaydıyla, çalışanın işten özgür iadesi ile ayrıldığı kayıtlanıyor. Böylece işe iade davası mümkünlüğü ortadan kaldırılıyor. Arabuluculuk bu haliyle çalışan ve patron ortasındaki yeterli alakanın hoş bir formda sonlandırılmasını sağlıyor. Özgür irade ile varılan muahedeyi resmileştirip, iki taraf için de hukuken inançlı bir hale getiriyor.
ÜÇÜNCÜ ÖRNEK: REKABET YASAĞI KALKTI, TAZMİNATTA İNDİRİME GİDİLDİ
Üçüncü arabuluculuk örneğinde ise çalışanın daha evvel imza ettiği iş mukavelesine nazaran rekabet yasağı kararına tabiydi. İşten ayrılma evresinde, çalışan ve patron ortasında özlük hakları konusunda da bir mutabakat zorluğu yaşanıyordu. Çalışan 300 bin TL kıdem tazminatı istiyordu. Çalışan, “Benim rekabet yasağımı kaldırın, diğer bir firmada çalışmak istiyorum. Rekabet yasağını kaldırırsanız ben tazminatımda indirim yapabilirim” dedi. Taraflar bu formda muahede sağladılar ve çalışanın rekabet yasağı kuralına takılan yeni bir iş yerinde çalışma isteğinin mevcut patron tarafından kabulü sağlandı. Çalışan tazminatında indirime giderek 180 bin TL’ye razı oldu. Patron de tazminattan bir ölçü indirim sağlamış oldu. Bununla birlikte çalışan rekabet yasağı kısıtlamasından arındı.
‘ARABULUCULUK FİYATINI GENELDE PATRON ÖDÜYOR’
Son olarak da şunu söyleyebilirim. Personel, patron arabuluculuklarında arabulucu fiyatını genelde patron ödüyor. Taraflar arabuluculuk fiyatının yarı yarıya da ödeyebilir. Patron yüzde 70’ini, personel ise yüzde 30’luk kısmını ortalarında anlaşarak da ödeyebilirler.”