Türkiye’nin gündeminde Esenyurt Belediye Başkanı Ahmet Özer’in “PKK/KCK terör örgütü olmak”tan tutuklanması ve yerine kayyum atanması var. CHP Esenyurt’ta ‘Kayyum Mitingi’ gerçekleştirirken Özgür Özel ve Ekrem İmamoğlu ‘erken seçim’ davetinde bulundu. Buna karşılık İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya ise yaptığı açıklamada “Belediye Kanunu’nda belediye yöneticilerinin terör üyesi olmaları durumunda karşı karşıya kalacakları durum açıktır. Kentin emini, terör yandaşı olamaz” diyerek kayyum atamasını savundu. Siyasalların karşılıklı açıklamaları ve tartışmaları sürerken kamuoyunda ise ‘Kayyum’un ne vakitten beri uygulandığı merak konusu oldu. Odatv, ‘kayyum’un tarihini araştırdı.
Türkiye uzun müddettir terörle çaba ederken pek çok askeri darbe ile de karşılaştı. 12 Eylül 1980’de Genelkurmay Başkanı Kenan Evren liderliğinde gerçekleştirilen darbe ile ordu idareye el koydu, siyaset durduruldu ve sıkıyönetim ilan edildi. İlan edilen sıkıyönetim kapsamında ise kentler askerlerin atadığı ‘Sıkıyönetim Valileri’ tarafından yönetildi. Bu süreçlerde pek çok belediye başkanı da askerler tarafından misyondan alınırken yerine de tekrar askerlerin atadığı isimler görevlendirildi. Günümüzde ise 1980 darbesinde gerçekleşen bu durumun kamuoyunda ‘Kayyum’ olduğu algısı oluştu. Lakin Türkiye, ‘Kayyum’ uygulamasına 1980 darbesinden çok daha sonra tanıştı.
15 TEMMUZ SONRASI GELDİ
Tarihler 15 Temmuz 2016’yı gösterdiğinde FETÖ’cü hainler Türkiye’de darbe yapmaya kalkıştı. Vatanperver askerlerin, polisler ve halkın direnmesiyle bu teşebbüs boşa çıkartıldı. Daha sonra ise süratle Türkiye’de OHAL (Olağanüstü Hal) ilan edildi. OHAL sonrası ise Türkiye’de Kanun Kararında Kararnameler (KHK) periyodu başladı. Peş peşe KHK’lar ile devletin çabucak her kademesinde yuvalanmış FETÖ’ye karşı geniş çaplı bir gayret başlatıldı. FETÖ’cüler çabucak her gün yayımlanan KHK’lar ile bir bir devletten uzaklaştırıldılar.
İşte bu KHK’lardan biriyle 21 Temmuz 2016’da Belediyeler Kanunu’na eklenen ek unsurlar ile sadece
“terör yahut terör örgütlerine yardım ve yataklık” kabahatleri sebebiyle misyondan uzaklaştırılan, tutuklanan ya da kamu hizmetinden yasaklanan bireylerin yerine meclis üyesi olma kuralı aranmaksızın görevlendirme yapılabileceği kaydedildi.
İLK KAYYUMLAR
Bu KHK sonrası ise üzerinden çok geçmeden çoğunluğu Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde bulunan toplam 94 belediye başkanı, İçişleri Bakanlığı tarafından görevinden uzaklaştırıldı. Terör kabahatinden misyonundan uzaklaştırılan ve yerlerine kayyum atanan 94 belediye liderinden 87’si Demokratik Bölgeler Partisi’nin (DBP) üyesi, 4’ü Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) üyesi, 1’i Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) üyesi ve 2’si de bağımsız belediye liderlerinden oluşmaktadır.
Böylelikle 2016 yılında Türkiye birinci sefer “Kayyum” ile tanıştı.
KAYYUM NE DEMEK
Yasalarla belirlenen birtakım durumlarda, diğerine ilişkin bir işi görmek yahut bir malı yönetim etmek için tayin edilen kimse manasına gelen ‘Kayyum’ aslında Arapça “kama (durmak)” kökünden gelir ve “kıyam (yerine geçmek, yürütmek)” sözünden türemiştir.
Kayyum olarak atanan kimse “kamu görevlisi” sayılmaktadır.
İLK KEZ OSMANLI’DA KULLANILDI
Öte yandan Türkiye’de kayyum terimi, Osmanlı devrinden bu yana mülk idaresinde ve görevlendirme alanında sıkça kullanılan bir tabir olarak dikkat çekiyor. Arapça kökenli olan söz İslam hukukunda muhakkak bir malı yahut vazifesi yönetmek üzere atanan bireyleri tanımlamak için kullanılmış.
Cumhuriyet devrinde ise kayyum, mahkemeler ya da devlet kurumları aracılığıyla bir kişi yahut kuruluşun malvarlığını yahut idaresini süreksiz olarak devralmak gayesiyle atanmış bireyler için kullanılan bir kavram haline geldi. 1980’li yıllardan itibaren ekonomik, ticari sebeplerle gündeme gelen kayyum atamaları, bilhassa 2010’lu yılların ikinci yarısından itibaren şirketlere, belediyelere ve vakıflara yapılan atamalarla birlikte daha fazla tartışılır hale geldi.
Köklü bir geçmişe sahip olan kayyum uygulaması, bugün Türkiye’nin siyasi ve ekonomik gündemindeki yerini koruyor.
ESKİ İSTANBUL BAROSU BAŞKANI: KENAN EVREN DEĞİL, DİREKT ERDOĞAN YASASI
Öte yandan T24’e konuşan eski İstanbul Barosu Başkanı Turgut Kazan da bu durumu vurguladı. Kazan, “Herkes kayyum atamasını kanunda olan bir şey sanıyor, Kenan Cihan yapmış sanıyor. 15 Temmuz darbe teşebbüsünü bir çeşit ‘Allah’ın lütfu’ olarak gören Erdoğan, KHK ile kayyum uygulamasını getirdi. Kenan Cihan değil, direkt Erdoğan yasası” dedi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı periyodunda yargılandığı davayı da anımsatan Kazan, “O günkü anayasal sisteme nazaran o günkü suçlama ile bugünkü suçlama eşdeğerdi. Seçilme hakkını kaybediyordu. Ağır kabahat sayılırken kimse belediye başkanlığına dokunmadı. Ta ki Yargıtay onaylayana kadar tartışmasız, itirazsız belediye başkanlığı yaptı” tabirlerini kullandı.
Arda Ormancı