Dilek Yılmaz’ın Notos Kitap’tan çıkan ‘Valeria Bunu Anlayamaz’ isimli öykü kitabı için şöyle bir not düşülmüş: “Kentten kasabaya kendini bulmaya çalışan bireylerin yaşadığı ağrıların, ritmi bozuk bağların, meskenden fabrikaya kuşatılanların, gidenlerin ve kalanların öyküleri.” Hikayeler bir bir açılırken benim de süzdüklerim bu söylenenlere benzedi. Çünkü bu türlü bir akışı gösterir biçimde hikayelerin birbiriyle bir diyaloğu olduğunu hissettim. Bu nedenle tek tek hikayelerde durmadan lakin bir devamlılık ilgisi içinde ‘Valeria Bunu Anlayamaz’ın beşerlerine, bağlarına, kelamlarına bakmayı deneyeceğim.
Bu güzergahtan baktığımda Dilek Yılmaz’ın insanları, ritmi bozuk ilgiler içinde bile olsalar “eksik bir tebessümün belirip kaybolduğunu” ya da “alaycı bir tınının” baş edilemeyen ilgileri anlattığını basitçe anlarlar. (s. 9) Yan yana geldiklerinde yalnız varlıkları daha da yalnızlaşır. Sustuklarında “birbirini hiç tanımayan iki beşerden daha suskun” olurlar. (s.14)
Tüm bu “olmaların” cinsiyetlere, nizamlara, siyasetlere bölündüğü hikayeler bunlar.
Bu nedenle Yılmaz’ın hikayelerinde “sıradan ataerkinin” foyasını ortaya çıkarmakta epeyce yetenekli bayanlarla karşılaşırız. “İlişki yok, bayanlar var” diyen “ıssız adamların” bayanlarla konuşamadığını bilirler. (s.12) Bu adamların hırıltılarla boşalıp kana kana su içmeleri, kuru, kaba ve dilsiz varoluşlarını hatırlatır.
Dilsizdirler, samimiyetle konuşmayı erkekliği bozacak gereksiz bir samimiyet olarak anlarlar. Bu erkekler birbirleriyle de konuşmazlar lakin “böbrek gerekse verecekleri arkadaşlarının” sevgilisiyle yatmayı akılllarından geçirirler. (s. 53)
Dilek Yılmaz, Valeria Bunu Anlayamaz, 144 syf., Notos Kitap, 2024. Erkekliğin ispat yükünü kimi vakit mahkemede “kerhane hikayeleri” anlatarak, kimi vakit cezaevi tuvaletinde kıstırdıklarına cinsel taarruz uygulayarak taşımaları gerekir. Bu türlü böyle “sıradan ataerkinin” yüzleri karşımıza dizlilir; erkeklik imtihanı olarak, “ahlaki panik” olarak, his buhranı olarak hepsi karşımızdadır.
ERİL ÜSTÜNLÜK FANTEZİLERİ
Erkeklerin öbür erkeklere yaptıkları mı yalnızca? Hayır. Aslında kıssa diğer bir yerde başlar, ismini da oradan alır. Başlangıçta erkeğin üstün faydası için bayanların vücutlarına ve emeklerine el konmuştur. Bu nedenle Yılmaz’ın kitaba ismini veren hikayesi ‘Valeria Bunu Anlayamaz’da “kadının doğurabilmesine el koymak” isteğiyle kendini gösteren şey eril üstünlük fantezileridir.
“Tanrı üzere işveren da erkek. Ebediyen. Bir bayanın yumurtası diğer bir bayanın rahminde büyüyüp bir adam keyifli olsun diye üçüncü bir bayan tarafından büyütülecek” (s. 28)
Bu düzenler birçok vakit bu türlü sarfiyat. Bayanlar, “ilk seferde acıyor mu?” diye soran kız çocuklarına, “Acıyor”… “önce öpüşmek falan gerekiyor, onu da ben istemiyorum” derler. (s. 50) Bayanların birçok vakit “içi almaz”. “Daima haklı adamlarla” uğraşmaktan bıkarlar. (s. 103) Makûs olmakta karar kılmış annelerden eksik babalardan, kocalardan, oğullardan bıkarlar…
Bu sistemleri bozmak isteyen bayanlar da vardır ‘Valeria Bunu Anlayamaz’da. Bayanlar salt “kader mahkûmu” çilekeş varlıklar değildir. “Hep kırkında gösteren gündelikçi kadının” istek dünyası bize “emekçi kadının” sloganların ötesindeki varlığını hatırlatır. Burada öteki bir ses de vardır. “Erkek dediğin serildi mi üstünü örtecek” diyen bir ses. “Erkek üzere erkek işte, kızken nasıl içim akardı” diye istekle, hasretle dolu bir ses. (s. 41)
Kadınlar aşık olup sistem bozarlar lakin “bütün adamların giderken birbirine benzediğini” fark ederler. (s. 21) Bayanlar bu türlü vakitlerde daha çok yaklaşır birbirine.
“O anda, benim doğduğum, annemin öldüğü mesken yıkılırken bahçedeki ceviz ağaçlarına dalan kepçe dev dişlerini toprağa geçiriyor güya içimde” (s. 22)
“İhanet acısına kepçenin gürültüsü karışır. Bunaltıyı, içimize çöktükçe taşlaşan acıyı trafikte, kentin balkonsuz konutlarında, nahoş inşaatlarda, daima bir yerde karşımıza tekrar çıkan kepçede tekrar hissederiz.” (s. 37)
Erkeklerin ve bayanların, konutların, kentlerin, ritmi bozuk bağlantıların hayat olup aktığı hikayelerde kimi vakit karşımıza polis şiddetiyle ömrünü kaybeden Yasemin’ler çıkar. İş cinayetinde arkadaşlarını yitiren emekçiler çıkar. Hikayeler “hayat olacaksa” sınıflı, devletlü ve şiddetli ilgilerin içinden geçecektir.
‘Valeria Bunu Anlayamaz’, hayat olan hikayelerin türlü vaatlerini okuyucuya sunuyor. Okuru bol olsun, yolu açık olsun, hikayeleri hayat olsun…