Alex Christian
Serbest Gazeteci
İş ömründe uzunca bir müddet, çalışanların rolleri ve kıdemlerini tanımlamak için çoklukla kolay tabirler kullanıldı. Fakat yeni işler ortaya çıkıp, iş tarifleri değiştikçe – hatta bazen keyfi bir formda – yeni unvanlar ortaya çıkıyor. Pekala bunda bir sorun var mı?
CEO, Pazarlama Yöneticisi, Baş Müellif, Satış Asistanı üzere iş unvanları yıllardır iş genelinde standart olarak kullanılıyor. Bu unvanlar ilgili işin vazife ve kıdemi hakkında kısa ve öz bilgi verirler. Hem çalışanlar hem de işe alım uzmanları için manalı olmakla birlikte belirsizliğe çok az yer bırakırlar.
Ancak başka yandan iş dünyasında, “Vizyondan Sorumlu Genel Müdür”, “Yenilik Baş Sözcüsü”, “İş Geliştirme Gurusu” yahut “Uzaktan Çalışmadan Sorumlu Genel Müdür” üzere etiketler ortaya çıkıyor ve bu da klasik sistemi çok katı ve hatta demode gösteriyor.
İlk bakışta bir çalışanın unvanını değiştirmesi yahut büsbütün yeni unvanlar oluşturulması zararsız görünebilir. Çünkü iş süreçleri daha esnek hale geldikçe, iş işlevleri ve onları tanımlama halimiz de değişiyor.
Yeni unvanlar çalışanların yeni yetenekler keşfetmeleri için ilham verirken aidiyet hislerini güçlendirebilir.
Yine de, klasik iş unvanlarının bu kadar uzun müddet kullanılmasının kimi nedenleri var. Bu nedenle kuralları gevşeterek rastgele unvanlar oluşturmak her vakit en âlâ yaklaşım olmayabilir.
‘İşim dikkat çekmekse, o vakit unvanım da bunu yapmalı’
Hukuk ve finans üzere meslek basamaklarının net olduğu kesimlerde unvanlar çalışanların gerek tecrübe gerek gelişimleri açısından açık bir bildiri veriyor.
Ancak bilhassa yaratıcı dallar başta olmak üzere birçok dalda yeni unvanlar evrilmeye devam ediyor.
Daha esnek iş ortamlarında iş verenler çalışanları için yeni iş unvanları yaratma konusunda neredeyse büsbütün özgür.
Bu yeni unvanlar, işe alım yahut çalışanları tutma araçları olarak kullanılabilir hatta müşterilerin dikkatini çekebilir.
Bu, Londra merkezli yaratıcı reklam ajansı Truant’ta resmi iş unvanı “Abartı ve Kültür Başkanı” olan Lennie Hughes için geçerli bir durumda. Şirketi onu birinci işe aldığında farklı bir unvanı vardı; iş ilanında “Pazarlama ve İş Geliştirme Başkanı” unvanı kullanılıyordu.
Ancak Hughes iş tecrübesinde klasik pazarlama rollerinden çok güçlü bağlantı marifetleri ve doğal kültür ahengi olduğunu söylüyor.
Hughes, liderliğini üstleneceği rol için yeni bir unvan belirlemek üzere Truant’la birlikte çalıştı. Günlük sorumlulukları ortasında, toplumsal medya hesaplarını ve basın bültenlerini yönetmek üzere tipik halkla ilgiler misyonlarının yanı sıra canlı aktiflikleri, podcast’leri ve giysi eserlerini seçip düzenlemek var.
Pazarlama ve iş geliştirme Hughes’un sorumluluğunda olsa da, yeni unvanın kendisine daha çok uyduğunu söylüyor.
Hughes bu unvanın “yenilikçi” olduğunu düşünüyor ve stratejik yarar sağladığını kabul ediyor:
“İşim dikkat çekmekse, o vakit unvanım da bunu yapmalı.”
Halkla alakalar mesajı
Bazı unvanlar, şirketlerin çalışanlarına paha verdiğini gösterecek halde evriliyor. Örneğin “satış” unvanının yerini “müşteri başarısı” alıyor
Hem uzmanlar hem de çalışanlar, gösterişli, hatta biraz rastgele iş unvanlarının olumlu tesirleri olabileceğini söylüyor.
Londra merkezli meslek platformu Indeed’de ekonomik araştırma yöneticisi Pawel Adrjan, değişen iş unvanlarının çalışanların şirketlerinde daha pahalı hissetmelerine yardımcı olabileceğini söylüyor.
BBC Worklife tarafından görülen datalara nazaran, klâsik “insan kaynakları” unvanının yerini “insanlar” alırken 2019’dan bu yana “yetenek kazanımı” unvanının kullanımı yüzde 75 arttı, “işe alım” yüzde 19 düştü.
Benzer biçimde, iş unvanlarında “müşteri başarısı” üzere tabirler “satış”ın yerini alıyor.
“Bu lisan aracılığıyla şirketler, sömürülecek kaynaklardan çok bireylere müşteri ve ortak olarak kıymet verdiklerini göstermeye çalışıyor” diyor. Hughes, bireye özel yeni unvanların çalışanları daha güçlü hissettirebileceğini de söylüyor:
“Güveninizi büyük ölçüde artırıyor. Çalışanın gelişebileceğiniz bir ortam oluşturmak için elinden gelen her şeyi yapacağını söyleyerek maharetlerinize inanç iletisi veriyorlar.”
Hughes, birçok meslek gelişimi artık doğrusal ilerlemediği için, klâsik unvanların “kısıtlayıcı hissettirebileceğini” ekliyor.
Olumsuz yanları neler?
Bununla birlikte, yeni unvanların birtakım dezavantajları da olabilir.
Öncelikle bazen abartılı ve anlamsız görünebilirler, bu da çalışanlara gösterişli fakat işin gerçekte neyi gerektirdiği konusunda çok az rehberlik sağlayan unvanlar vermekle sonuçlanabilir.
Adrjan, “‘Barista’ yahut ‘ağır taşıt sürücüsü’ üzere unvanların tersine, ‘ekip üyesi’ marka oluşturmak isteyenler için tanınan hale geldi” diyor ve ekliyor:
“Adayın işin pahalı bir üyesi olacağını ima ediyor lakin meslekle ilgili hiçbir bilgi aktarmıyor.”
Tanımlayıcı olmayan, gösterişli bir iş unvanı, personel egosunu yükseltmek için maliyetsiz bir işe alma taktiği olarak kullanıldığında, bu belirsizlik, patron ve çalışan ortasında beklentilerde uyumsuzluğa yol açabilir.
En berbat senaryoda bu, çalışanları beklentilerini karşılamayan işlerle baş başa bırakabilir.
Bu durum, işe alımlarda da sorun teşkil edebilir. Örneğin, insan kaynakları yeni roller için gerçek adayları belirleyemeyebilir ya da adayları alımlarda geri plana atabilir.
Adrjan, “Unvanında son derece alışılmadık bir söz olması, bu çalışanın işe alım uzmanlarına işini açıklamakta zorlandığı manasına gelebilir” diyor ve ekliyor:
“Tutarlı unvanlar, net meslek basamakları, belli meslek yolları ve maaşlar sağlayarak çeşitlilik ve eşitliğe yardımcı olur.”
Hem kuruluşların işleyişi hem de işin tabiatı değiştikçe, muhtemelen yeni, alışılmadık unvanların ortaya çıktığını görmeye devam edeceğiz. Lakin çalışanlar dikkatli olmalı: Şaşaalı iş unvanları pohpohlayıcı ve baştan çıkarıcı görünse de dikkate alınması gereken dezavantajları var.
Hughes, hâlâ yeni rolünü tanımlamaya çalıştığını söylüyor:
“Hâlâ günlük olarak ‘abartı ve kültür’ün ne manaya geldiğini sorguluyoruz.”
Ancak seçiminden mutlu ve tipinin tek örneği olan unvanıyla birlikte kendisini nasıl geliştireceği konusunda optimist.
“Geniş bir tarifi var. Olasılıkları sınırsız hale getiriyor.”