Büyük Japonya zelzelesinin Dünya’nın günlerini kısalttığı ve gezegenimizin eksenini kaydırdığı biliniyor. Pekala, büyük zelzeleler Dünya’nın eksenini kaydırıp günleri nasıl kısaltabiliyor?
Mart 2011’de, Japonya’nın doğu kıyılarında 9.0 büyüklüğünde bir sarsıntı meydana gelmişti. Bu zelzele, yarattığı büyük yıkımın ve tsunaminin yanı sıra, Dünya’nın eksenini kaydırdı ve Dünya’daki günleri kısalttı.
Ülkeyi vuran kayıtlı en güçlü sarsıntı, gezegenin eksenini yaklaşık 17 santimetre kaydırdı ve ana adayı yaklaşık 2.4 metre kaydırmış olabilir. Öbür benzeri büyük sarsıntılar üzere, Dünya’nın dönüş suratını da değiştirdi.
GÜNEYBATIYA HAKİKAT KAYDI
Büyük Kahramanmaraş zelzelesinin akabinde Türkiye’nin 3 metre batıya gerçek kayması gündem olmuştu.
İtalya Ulusal Jeofizik ve Volkanoloji Enstitüsü Başkanı Carlo Doglioni, Sky TG24’de katıldığı canlı yayında, “Elimizdeki detaylı bir biçimde tahlil ettiğimiz kestirimlere nazaran, sarsıntının en az üç metrelik bir yer değiştirmeyle 150 kilometre boyunca faal olduğunu biliyoruz. Her şey yalnızca birkaç saniye içinde oldu ve 7.9 büyüklüğündeki bu sarsıntının civara yayılmasına sebep oldu” dedi.
Doglioni kelamlarına şu formda devam etmişti: “Bir kayma hareketinden bahsediyoruz, fay düzlemi dikeydir. Bu nedenle sarsıntı sırasında, blokların yatay olarak yer değiştirdiği gözlemlenmiştir. Birbirine nazaran bağımlı bir formda hareket eden iki fay hududu. Öteki bir deyişle, güya Türkiye güneybatıya, Arabistan kuzeydoğuya kaymış üzere. Alarm verilmemiş olması, fay sınırındaki hareketliliğin tekrar canlandırılamayacağı manasına gelmez. Bu zelzele, Türkiye’yi çevreleyen denizlerle ilgili bir senaryo yaratacaktır. Ayrıyeten bu durumu daha değerli olmasa dahi, yakın değer derecesine sahip olaylar izleyebilir. Türkiye’de 1999 yılında meydana gelen zelzelede de bu türlü olmuştu.”
Chip.com.tr’nin derlemesine nazaran NASA’nın Jet Tahrik Laboratuvarı’ndan Dr. Richard Gross, 2011’de Popular Mechanics’e şöyle konuştu: “Depremler, Dünya’nın kütlesini yine düzenleyerek Dünya’nın dönüşünü değiştirebilir. Dönen bir buz patencisinin daha süratli dönmesini sağlamak için yaptığı şey de budur. Kollarını bedenine yaklaştırarak, kütlesini etrafında döndüğü eksene yaklaştırır. Ve zelzeleler de birebir şeyi yapıyor. Bu sarsıntı, Dünya’nın daha süratli dönmesi ve günün uzunluğunun biraz daha kısa olmasına sebep olacak formda kütleyi ortalama olarak Dünya’nın dönme eksenine biraz daha yaklaştırmış olmalı.”
Gross, zelzeleden evvel Dünya’nın kütle dağılımı modellerine bakarak ve fayın zelzele sırasında nasıl kaydığına ait iddiaları kullanarak kütle dağılımının nasıl değiştiğini inceledi: “Ardından, açısal momentumun korunumu yoluyla, şayet Dünya’nın kütlesinin nasıl tekrar düzenlendiğini biliyorsam, Dünya’nın dönüşünün nasıl değiştiğini de bilirim.”
Deprem, Dünya’nın dönüşünü yaklaşık 1.8 mikrosaniye hızlandırmış üzere gözüküyor. 2004’teki Endonezya sarsıntısı de, Dünya’nın gününü tahminen 2.68 mikrosaniye hızlandırmıştı.
Ancak, zelzeleler, Dünya’nın dönüş suratını etkileyen tek olay ve faktör değil. NASA’nın Goddard Uzay Uçuş Merkezi’nden Dr. Benjamin Fong Chao, 2004 Endonezya zelzelesinden sonra, “Kütlenin hareketini içeren rastgele bir dünyevi olay, mevsimsel hava şartlarından otomobil sürmeye kadar Dünya’nın dönüşünü etkiler” demişti.
Değişen deniz düzeyleri ve Dünya’daki kaymalar üzere dönme suratını etkileyen pek çok farklı faktör bulunur, lakin en büyük faktör Ay’ın Dünya’dan uzaklaşmasıdır. İki uzay cismi etkileşim halinde olduğu için, Ay’ın uzaklaşması sırasında orta sıra sürat patlamaları ortaya çıksa da, sonuç olarak Dünya yavaşlar.
444 yıl evvel bir yıl 420 gündü
Bilim insanları antik mercanlara bakarak, Dünya’nın 444 – 419 milyon yıl evvel çok daha süratli döndüğünü belirledi. Mercan her gün büyürken ince bir kalsiyum katmanı bırakır. Mercanlar kuru mevsimde yağışlı mevsimlere nazaran daha fazla büyüdüğü için, ağaç halkalarına misal bir halde, her mevsimdeki kalsiyum karbonat birikintilerini sayabilir ve bir yılda kaç gün geçtiğini hesaplayabilirsiniz. Takım, bu usulü kullanarak, Ay’ımızın tesiriyle yavaşlamadan evvel, Dünya’nın 444 – 419 milyon yıl evvel yılda 420 gün yaşadığını hesapladı.